"Eğitim" günlük yaşantımızda çok sık kullandığımız sözcüklerden biridir. Neredeyse hepimiz eğitimin ne olduğunu, nasıl olması gerektiği konusunda düşünmüşüz ve fikir üretmişizdir. Ancak çoğumuz, eğitim kavramının ne kadar geniş bir anlam içerdiğinin farkında değilizdir.
Eğitim, bireyin doğumundan ölümüne kadar süregelen bir süreçtir. Bu süreç bireylere çeşitli bilgi, tutum ve değerler kazandırır.
Eğitim en geniş anlamıyla bireyde kendi yaşantıları yoluyla davranış değişikliği meydana getirme süreci olarak tanımlanabilir.
Bu tanıma göre eğitimin üç temel özelliği vardır:
- Eğitim bir süreçtir.
- Eğitim sonucunda bireyde davranış değişikliği meydana gelir.
- Davranış değişikliği bireyin yaşantıları sonucunda oluşur.
Formal ve İnformal Eğitim
Eğitim etkinliklerinin bir kısmı gelişigüzel, kasıtsız olarak düzenlenir. Bu tip eğitim informal olarak adlandırılır. Aile içinde, akran gruplarında, usta çırak ilişkisi sonucu kazanılan davranışlar informal eğitimin ürünleridir.
İnformal eğitim kontrollü ve planlı olmadığı için, bu eğitim süreci sonunda insanlar farkında olmadan olumlu, istendik davranışların yanı sıra istenmeyen zararlı davranışlar ya da sonuca ulaştırmayan yanlış davranışlar da öğrenebilirler. Sigara içmek, kopya çekmek, aksanlı konuşmak bunlara örnek olarak gösterilebilir.
Okullarda yürütülen planlı eğitim etkinlikleri formal eğitim olarak adlandırılmaktadır. Formal eğitim sürecinde, bireyde davranış değişiliği meydana getirmek üzere bilinçli, planlı ve kasıtlı bir biçimde öğrenme ortamı düzenlenir.
Bu bilgiler ışığında formal eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantıları yoluyla kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme süreci olarak tanımlanabilir(Ertürk, 1979).
Örgün eğitim, belli bir yaş grubundaki bireylere, milli eğitimin amaçlarına göre hazırlanmış eğitim programlarıyla, okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir(Taymaz, 1978).
Yaygın eğitim, ise örgün eğitim sistemine hiç girmemiş, bu sistemin herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerden birinden ayrılmış olan kişilere ilgi veya gereksinime duydukları alanlarda yapılan eğitimdir(Taymaz, 1978).
Eğitim Programının Ögeleri
Eğitim programının temel ögeleri hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirmedir. Eğitim programları hazırlanırken bu ögeler temel alınmalıdır.
Hedef ve Davranışlar
Programın birinci boyutu olan hedefler, dikey ve yatay olmak üzere iki aşamada ele alınmalıdır. Dikey boyutta hedefler uzak, genel ve özel hedefler olarak belirlenir. Yatay boyutta ise aşamalı olarak üç alanda sınıflandırılmaktadır. Bunlar Bilişsel, Duyuşsal ve Devinişsel alanlardır.
Bilişsel Alan:
- Bilgi
- Kavrama
- Uygulama
- Analiz
- Sentez
- Değerlendirme
- Alma
- Tepkide Bulunma
- Değer Verme
- Örgütleme
- Kişilik Haline Getirme
- Algılama
- Kurulma
- Kılavuzla Yapma
- Mekanikleşme
- Beceri Haline Getirme
- Uyum
- Yaratma
Öğretim teknolojisi çeşitli şekilde tanımlanmaktadır:
- Belirlenmiş hedefler uyarınca, daha etkili bir öğretin elde etmek için öğrenme ve iletişim konusundaki araştırmaların ve ayrıca insan kaynakları ve diğer kaynakların beraber kullanılmasıyla tüm öğrenme-öğretme sürecinin sistematik bir yaklaşımla tasarlanması, uygulanması, ve değerlendirilmesidir.(Commission on Instructional Technology, 1970: 19).
- Televizyon, hareketli resimler, kasetler, diskler, kitaplar ve yazı tahtası gibi donanımı ifade eden iletişim araçlarını anlatır(Engler, 1972: 59).
- Davranış biliminin bulgularının öğretimsel problemlere uygulanması sürecidir(Engler, 1972: 59).
- Öğretim teknolojileri, öğrenme nesnelerini yani öğrenme ve öğretme sürecinde yer alacak her türlü materyal ve aracı anlatır(Armsey & Dahl, 1973:vii).
Alkan'a(1998: 16) göre "öğretim teknolojisi", öğretim'in, eğitimin bir alt kavramı olduğu anlayışına dayalı olarak ve belirli öğretim disiplinlerinin kendine özgü yönlerini dikkate alarak düzenlenmiş teknolojiyle ilgili bir terimdir. Örneğin "fen öğretimi teknolojisi", "dil öğretimi teknolojisi", "biyoloji öğretimi teknolojisi " gibi.
Öğretim Teknolojisi İletişim ve Öğrenme Arasındaki İlişkiler
Öğretim teknolojisi, öğrenmenin amaçlı ve kontrollü olduğu durumlarda öğrenmeyle ilgili sorunların analizi ve çözümünde insanları, yöntemleri, düşünceleri, araç-gereçleri ve organizasyonu içeren karmaşık ve tümleşik bir süreçtir(Ergin, 1995:24).
Öğretim, öğrenmelerin gerçekleşmesi için bilginin ve ortamın düzenlenmesi olarak tanımlanabilir. Ortam denilince yalnızca öğretimin yapılacağı yer değil, bilginin aktarılması ve bireylere çalışmalarına rehberlik edilmesinde kullanılacak yöntemler, araç-gereçler ve materyaller de kastedilmektedir.
Öğretim teknolojisinde iletişim ise,
- Bu disiplin kurumsal bir boyut olarak iletişim kuramları ile,
- Öğrenme-Öğretme süreçlerindeki etkinlikler için iletişim, süreç, model, yöntem ve teknikleri ile,
- Öğretim etkinliklerinde kullanılacak iletişim araçları ile vb.
İletişim, genel anlamıyla iki birim arasındaki mesaj alış-verişi olarak tanımlanmaktadır. Bir iletişimde etkili olan beş değişkenden söz edebiliriz: Bunlar;"Kaynak, Mesaj, Kanal, Alıcı ve Dönüt" dür.(Demirel,2000; Cüceoğlu, 1997; Çilenti,1984).
İletişim sürecinde "kanal" mesajı alıcıya iletme görevini üstlenir.
- Kaynak, bilgiyi yani mesajı ileten birimdir. Bu birim, Kitap, Gazete, Dergi, Radyo, Televizyon ya da yüz yüze iletişim etkinliğinde olduğu gibi bir insan olabilir.
- Mesaj, iletişimin içeriğidir. İletilmek istenen bilgi, fikir mesajı oluşturur.
- Kanal, mesajın sunulmuş biçimidir. Mesaj, sözlü ya da yazılı olarak sunulabilir.
- Alıcı, mesajın gönderildiği birimdir. Mesajı okuyan, dinleyen, izleyen kişidir.
- Dönüt ise, alıcının mesaja verdiği tepkidir, alıcının mesajı nasıl yorumladığını gösterir.
İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı
Sınıf içinde iletişim, öğretmen-öğrenci, öğrenci-öğrenci arasındaki etkileşimi kapsar. Eğitim sisteminde iyi bir eğitimci olabilmek için eğitim sürecini çok iyi bilmek gerekir. Öğretme-öğrenme sürecinde de bir eğitimcinin bir konuyu etkili bir şekilde öğretebilmesi için öğrencileriyle sağlıklı bir iletişim kurması gerekir.
Yaşantı alanı ile iletişim süreci arasındaki ilişki
Heinich ve diğerleri(1993) kimi zaman öğrenme konusunun hem öğretmenin hem de öğrencilerin yaşantı alanları dışında kalabileceğini ve bu gibi durumlarda hem öğretmenin ve hem de öğrencilerin yaşantı alanlarını genişletmek için çaba göstermeleri gerektiğini belirtmektedir.
Bir iletişim sürecinin etkililiği aşağıda belirtilen temel koşulların bulunmasına bağlıdır.
- Simgelerin benzer biçimde tanımlanması,
- Dilin anlaşılır bir şekilde kullanılması,
- Çoklu kanal kullanılması,
- Dönüt sisteminin sağlanmasıdır.
- Psikolojik engeller: Kaynak ile alıcının görüş çerçeveleri, duygu ve heyecanları, yargı ve saplantıları,
- Semantik engeller: Konuşma dilindeki karışıklık ya da inceliklerin neden olduğu fark ve anlaşmazlıklar,
- Statü: Kaynak ve alıcının sosyal ve formal statüleri, akademik ve mesleki gelişme farklılıkları,
- Korunma: Kaynağın bazı yükümlülüklerinin altına girmesi durumunda önceden hazırlayacağı savunma mekanizmaları,
- Alan: İletişim merkezi ile birimler arasındaki uzaklık,
- Hiyerarşi: Katı ve hiyerarşik sınıflama nedeninden dolayı kanalların tıkanıklığı,
- Uyutma: Kanalların ve iletimdeki organların mesajları ihmal etmesi ya da önemsiz sayması,
- Sınırlama: Mesajların iletim sırasında bazı araçları gereği gibi sınırlaması ve gizli tutulmasıdır(Demirel, 2000: 186).
- Öğretmen konuşma yeteneğini geliştirmelidir.
- Ders iyi bir şekilde planlanmalıdır,
- Öğrenci ihtiyaçları, yetenek ve ilgileri değerlendirilmelidir,
- Öğrencinin ilgisini dağıtan durumlar ortadan kaldırılmalı,
- Zor ve çok teknik olan öğretim araçları kullanılmamalıdır(Demirel, 2000: 188).
Yaşantı konisinin dayandığı bilimsel ilkeler:
- Öğrenme işlemine katılan duyu organlarımızın sayısı ne kadar fazla ise o kadar iyi öğrenir ve o kadar geç unuturuz.
- En iyi öğrendiğimiz şeyler kendi kendimize yaparak öğrendiğimiz şeylerdir.
- Öğrendiğimiz şeylerin bir çoğunu gözlerimizin yardımıyla öğrenebiliriz.
- En iyi öğretim, somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru giden öğretimdir.
Kaynakça:
Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Ders kitabı Esed Yağcı 9. baskı syf: 2-26
Eğitim Bilimlerine Giriş Ders kitabı Prof. Dr. Münire Erden 9. baskı syf: 13-24
https://www.nedir.com/ileti%C5%9Fim
http://www.sirinkaradeniz.com/dersler/otmg.pdf
